Декабрь 2014
«Газета», «газет», «гәзит», әллә «гәҗитә», «гәҗит»ме…
Сорау: Вакытлы матбугат битләрендә бер үк сүзне берничә төрле вариантта язалар. Мәсәлән, газет, гәҗит, гәзит; Русия, Рәсәй, Рәчәй һ.б. Аларның кайсын әдәби норма итеп алырга, һәм, гомумән, вариатив язылыш чикләрен ничек билгеләргә?
Сорауга филология фәннәре кандидаты, профессор Равия Самат кызы АБДУЛЛИНА җавап бирә:
— Гади сөйләм йогынтысында бер сүзнең әллә ничә төрле яңгырашы-әйтелеше барлыкка килү очраклары аларның кайсын әдәби норма итеп алу мәсьәләсен кыенлаштыра. Рус-европа алынмаларын «русча» әйтү-язу белән татар теленең гади сөйләмендәгечә әйтү-язу арасында стилистик-экспрессив аермалар күзәтелә. Әлеге үзенчәлек хәзерге татар әдәби телендә генә түгел, милли әдәби телебез формалашып үсеп барган чорда ук сиземләнә. Бу турыда киӊрәк тукталуны кирәк саныйбыз, чөнки алынмаларның әдәби әйтелеше һәм язылышы мәсьәләләре сөйләм культурасы һәм лексикография (сүзлекләр төзү) мәсьәләләре белән барып тоташа.